བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་མར་འཚོགས་ནས་ལོ་༦༠ འཁོར་བའི་དུས་དྲན།

ཟླ་༡༢ པའི་ཚེས་༢༦ ཉིན་རྒྱ་གར་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་ཀོལ་ཀ་ཏར། རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་ཆེན་ཆེས་ཐོག་མ་དེ། ཕྱི་ལོ་༡༩༥༩ ལོའི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༣༠ ནས་༣༡ བར་རྒྱ་གར་རང་བཙན་འཐབ་རྩོད་པ་གྲགས་ཅན་ཇཡཱ་པྲ་ཀཱཤ་ན་ར་ཡན་གྱི་དབུ་ཁྲིད་འོག  རྒྱ་གར་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་ཀོལ་ཀ་ཏར་འཚོགས་ནས་ད་ལྟ་ལོ་ངོ་༦༠ འཁོར་ཡོད་པའི་དུས་དྲན་མཛད་སྒོའི་མཛད་སྒོ་འཚོགས་ཡོད་པ་དང་། དེ་གར་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་སྲིད་སྐྱོང་བློ་བཟང་སེང་གེ བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ཚོགས་གཙོ་པདྨ་འབྱུང་གནས་དང་ནུབ་བྷེང་གཱལ་མངའ་སྡེའི་སྲིད་སྐྱོང་འཇག་ཌེབ་ཌན་གྷར།  དེ་བཞིན་རྒྱ་གར་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པའི་ཚོགས་གཙོ་རིན་ཆེན་མཁའ་འགྲོ་ཁྱེར་མེ། སྐུ་ཞབས་སྭ་པན་ད་སི་གུབ་ཏ་སོགས་ཕེབས་འདུག

མཛད་སྒོའི་ཐོག་སྲིད་སྐྱོང་གིས་གསུང་བཤད་གནང་དོན།  དེ་སྔ་ཕྱི་ལོ་༡༩༡༤ ཟླ་༥ ཚེས་༣ ཉིན་སིམ་ལར་བོད་དང་དབྱིན་ཇིའི་སྐུ་ཚབ་དབར་ཆིངས་ཡིག་བཞག་ཡོད།  དབྱིན་གཞུང་གི་སྐུ་ཚབ་མེག་མོ་ཧཱན་དང་། བོད་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་བློན་ཆེན་བཤད་སྒྲ་རེད། དེར་ཤིང་སྟག་སིམ་ལའི་ཆིངས་ཡིག་འབོད་པ་རེད། ཆིངས་ཡིག་དེའི་འབྲུ་དོན་ལྟར་བོད་དང་རྒྱ་གར་དབར་ས་མཚམས་རྒྱས་བཅད་ཀྱིས་ས་ཐིག་དེར་མེག་མོ་ཧཱན་ས་ཐིག་ཅེས་གྲགས་པ་དེར་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་ཁྲིམས་མཐུན་ངོས་འཛིན་ཞུས་ཡོད། ཆིངས་ཡིག་དེ་བཞག་པ་དང་ལྷན་འཕགས་བོད་གཉིས་དབར་ཚོང་འབྲེལ་གྲོས་མཐུན་གན་ཡིག་ཞིག་ཀྱང་བཞག། ལོ་བཅུ་རེའི་མཚམས་སུ་ཆིངས་ཡིག་བསྐྱར་གསོ་གནང་སྲོལ་ཡོད་པ་རེད།  ཕྱི་ལོ་༡༩༤༧ ལོར་རྒྱ་གར་དབྱིན་ཇིའི་དབང་འོག་ནས་རང་བཙན་ཐོབ་པ་དང་།  ཕྱི་ལོ་༡༩༥༤ ལོར་རྒྱ་ནག་ཏུ་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་དབར་དེ་སྔ་༡༩༡༤ ལོར་སིམ་ལར་བཞག་པའི་ཆིངས་ཡིག་དེར་བསྐྱར་གསོ་བྱས་པ་རེད།   དེ་སྔ་བོད་རང་བཙན་ཡིན་སྐབས་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་བོད་གཞུང་དང་ལྷན་ཆིངས་ཡིག་བཞག་སྲོལ་ཡོད་ཀྱང་།  རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༤ ལོར་རྒྱ་ནག་ཏུ་སིམ་ལའི་ཆིངས་ཡིག་ལ་བསྐྱར་གསོ་གནང་ནས་པན་ཆ་ཤཱིལ་ཆིངས་ཡིག་ཅེས་པ་བཞག་ཡོད། 

ཆིངས་ཡིག་དེའི་སྔོན་གླེང་ནང་ཙམ་ལས། ནང་དོན་ལ་གཟིགས་པ་ཡིན་ན། འཕགས་བོད་ཡུལ་གཉིས་དབར་ཚོང་འབྲེལ་ས་མཚམས་ཚོད་འཛིན་དང་ཚོང་གི་འགྲོ་ལམ་གཏན་འབེབས་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། འབྲས་ལྗོངས་དང་རྒྱང་རྩེ།  ལྷ་ས་བཅས་བརྒྱུད་ནས་འཕགས་བོད་ཚོང་འབྲེལ་བཙུགས་པ་འཁོད་ཡོད། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ལོ་ངོ་༢༠ རིང་ཆིངས་ཡིག་དེར་བསྐྱར་ཞིབ་གང་ཡང་མི་དགོས་པའི་རེ་འདུན་བཏོན་ཡོད་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དང་ཐོག་ལོ་ངོ་ལྔ་མ་གཏོགས་ཁས་ལེན་བྱས་མེད།  འོན་ཀྱང་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ཨུ་ཚུགས་མཐའ་སྐྱེལ་བྱས་རྐྱེན་ལོ་བརྒྱད་རིང་སྲུང་བརྩི་ཞུ་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་བྱས་འདུག   རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་དུས་སྐབས་དེ་ཙམ་ནས་ལོ་ལྔའི་རྗེས་བོད་སར་བཙན་འཛུལ་བྱ་རྒྱུ་དང་།  ལོ་བརྒྱད་ཀྱི་རྗེས་རྒྱ་གར་ས་ཆ་བཙན་བཟུང་བྱ་རྒྱུའི་འཆར་གཞི་བསྒྲིགས་ཟིན་པ་ཕྱིས་སུ་ར་འཕྲོད་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད།   གང་ཡིན་བརྗོད་ན་ཆིངས་ཡིག་དེར་དང་ཐོག་ལོ་ལྔའི་རིང་སྲུང་བརྩི་ཞུ་རྒྱུ་བྱས་པ་ཡིན་སྟབས། ཕྱི་ལོ་༡༩༥༤ ནས་ལོ་ལྔ་མར་བརྩིས་ན་༡༩༥༩ རེད། དེ་ནས་ཕྱིས་སུ་རྒྱ་གར་གྱིས་ཨུ་ཚུགས་བྱས་རྐྱེན་ལོ་བརྒྱད་བར་ཁས་ལེན་བྱས་པ་དེར་གཞིགས་ཚེ་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༤ ནས་ལོ་བརྒྱད་མར་བརྩིས་པ་ཡིན་ན་ཕྱི་ལོ་༡༩༦༢ ཏག་ཏག་འཁེལ་བ་རེད།

ལོ་དེར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་ས་མཚམས་སུ་བཙན་འཛུལ་བྱས་ནས་ཡུལ་གཉིས་དབར་དམག་འཁྲུག་བྱུང་ཡོད། དེ་ནས་རིམ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གིས་རྒྱ་གར་ས་ཐོག་ཏུ་བཙན་འཛུལ་ཐེངས་མང་བྱས་པ་མ་ཟད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༦ ལོར་༸གོང་ས་མཆོག་རྒྱ་གར་དུ་ཆིབས་སྒྱུར་བསྐྱངས་པ་དང་། རྒྱ་གར་དུ་བཞུགས་ཡུན་རིང་རྒྱ་ནག་གི་སྲིད་བློན་ཀྲའོ་ཨེན་ལི་ཐེངས་གསུམ་རྒྱ་གར་དུ་སླེབས་ནས། ཁོས་རྒྱ་གར་གྱི་སྲིད་བློན་ནེ་རུ་དང་༸གོང་ས་མཆོག་ལ་དེ་སྔ་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༡ ལོར་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་ཟེར་བ་བོད་མིའི་ཐོག་བཙན་དབང་གིས་བཞག་པའི་འབྲུ་དོན་ལ་བརྩི་བཀུར་ཞུ་རྒྱུ་དང་བོད་མིའི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་ཡང་བྱས་པ་རེད།  འོན་ཀྱང་ལོ་གསུམ་ལས་མ་འགོར་བར་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་གྱི་འབྲུ་དོན་ལ་བརྩི་མེད་རྡོག་རོལ་བཏང་ནས་བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་བཙན་བཟུང་བྱས་ཡོད།

སྐབས་དེར་རྒྱ་གར་གྱི་རང་བཙན་འཐབ་རྩོད་པ་ཇཡཱ་པྲ་ཀཱཤ་ན་ར་ཡན་(Jai Prakash Narayan)དང་། རཱམ་མོ་ནོ་ཧར་ལོ་ཧི་ཡ་(Ram Manohar Lohia)། ཨཱ་ཅརྱ་ཀིར་པ་ལཱ་ནི་(Acharya Kripalani)།  དཱིན་ད་ཡལ་ཨུཔཱ་ད་ཡ་(Deendayal Upadhyaya)བཅས་ཚང་མས་ཁ་གཅིག་གྲག་ཐོག་ནས་ང་ཚོས་རྒྱ་ནག་དམར་པོའི་སྲིད་གཞུང་ལ་ཡིད་ཆེས་བྱེད་མི་རུང་ཞེས་གསུངས་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ང་གྲངས་ནང་ལ་འཕགས་བོད་གཉིས་ཀྱི་ས་མཚམས་སུ་དམག་མི་ཧ་ལམ་མེད་པ་ལྟ་བུ་རེད། འོན་ཀྱང་ད་ཆ་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་ལ་དོགས་ནས་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ལོ་ལྟར་རྒྱལ་མཚམས་སྲུང་སྐྱོབ་ཆེད་ཨ་སྒོར་དུང་ཕྱུར་མང་པོ་འགྲོ་སོང་བཏང་དགོས་པ་ཆགས་ཡོད།  བོད་མིའི་འཐབ་རྩོད་ལ་རྒྱ་གར་ལས་ལྷག་པའི་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་མཁན་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་སུ་ཡང་མེད་སྟབས་བོད་མིར་མཚོན་ན་རྒྱ་གར་ནི་ཕ་ཡུལ་གཉིས་པ་ལྟ་བུ་ཡིན་པ་མ་ཟད།  ༸གོང་ས་མཆོག་གིས་དུས་རྟག་ཏུ་མགོན་པོ་གང་ཉིད་རྒྱ་གར་གྱི་བུ་ཞིག་ཡིན་པ་བཀའ་སློབ་གནང་བཞིན་པ་དང་།  ད་ལྟ་འདིར་སྡིངས་ཆའི་སྟེང་ཡོད་པའི་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་ཡིན་ནའང་རྒྱ་གར་གཞུང་གི་ཐུགས་རྗེའི་སྐྱབས་འོག་ནས་འཚར་ལོངས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད།   ང་ཚོས་རྒྱ་གར་གཞུང་མང་གཉིས་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་ནམ་ཡང་རྗེད་ཐབས་མེད།

བོད་ནང་ལ་མཚོན་ན་དམ་དྲག་མུ་མཐུད་གནས་ཡོད། རང་དབང་ཁང་པས་(Freedom House)ལོ་ངོ་བཞི་བསྟུད་མར་བོད་དེ་འཛམ་གླིང་ནང་དམ་བསྒྲགས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཡིན་པའི་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་སྙན་ཐོ་བཏོན་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༩ ནས་ད་བར་བོད་མི་༡༥༤ རང་ལུས་མེར་སྲེག་གནང་ཡོད།  པེ་ཅིང་དུ་ཡོད་པའི་གསར་འགོད་པ་ཚོས་སི་རི་ཡ་དང་བྱང་ཀོ་རི་ཡའི་ནང་དུ་འགྲོ་རྒྱུ་ལས་བོད་ནང་དུ་འགྲོ་རྒྱུར་དཀའ་ལས་ཁག་པ་འདུག་ཅེས་བརྗོད་ཡོད། དེང་སྐབས་ཐེ་ཝན་དང་ཧོང་ཀོང་ནང་ལ་མཚོན་ནའང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ལོ་རེ་ཞིན་དམ་དྲག་ཇེ་ཆེར་བཏང་ནས་བོད་གཉིས་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་ངེས་ཡིན་ཞེས་གསུང་བཤད་གནང་འདུག

  དེ་བཞིན་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོས་གསུང་བཤད་གནང་དོན། ང་རང་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་བོད་དོན་ལྷན་ཚོགས་བསྐོང་ཚོགས་གནང་ནས་ལོ་ངོ་༦༠ འཁོར་བའི་རྗེས་དྲན་མཛད་སྒོའི་ཐོག་བཅར་རྒྱུ་བྱུང་བར་དགའ་སྤོབས་ཆེན་པོ་བྱུང་། ངས་གཞིས་བྱེས་བོད་མི་ཡོངས་དང་། བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚབ་ཞུས་ཏེ། རྒྱ་གར་གཞུང་མང་གཉིས་དང་། ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་གར་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པའི་ཚོགས་མི་རྣམ་པས་ད་བར་བོད་ཀྱི་བདེན་པའི་འཐབ་རྩོད་ཐོག་མུ་མཐུད་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞེས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ང་ཚོའི་ཕ་ཡུལ་གཉིས་པའི་སྤུན་གྲོགས་རྣམ་པའི་ངོས་ནས་བོད་དོན་ཐོག་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་དང་། བློས་འགེལ་ཐུབ་པའི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད་པ་ནི་བསྐལ་པ་བཟང་པོ་ཡིན་པ་དང་། ཁྱེད་རྣམ་པས་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་ཐོག་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བར་བརྟེན་ནས་ང་ཚོ་བཙན་བྱོལ་དུ་སླེབས་ནས་ལོ་ངོ་ ༦༠ ཕྱིན་པའི་རྗེས་སུའང་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གསོན་པོར་གནས་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད།

རྒྱ་གར་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་རྩ་དོན་ཐོག་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་། རྒྱ་གར་མི་མང་དང་འཛམ་གླིང་ཡོངས་ལ་བོད་དོན་སྐོར་གོ་རྟོགས་སྤེལ་རྒྱུའི་ཆེད་ཕྱི་ལོ་༢༠༠༢ ལོར་རྒྱ་གར་ནང་བཙུགས་པའི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེ་ནི་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་ནང་གི་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པ་ཁག་གི་འབྲེལ་མཐུད་ལས་ཁུངས་མཐོ་ཤོས་ཡིན། དེས་བོད་དང་བོད་མིའི་འཐབ་རྩོད་ཐོག་རྒྱབ་སྐྱོར་སླད་རྒྱ་གར་ནང་ལས་འགུལ་སྤེལ་རྒྱུའི་ཐོག་འབྲེལ་མཐུད་དང་། ལམ་སྟོན། འཆར་གཞི་བཟོ་རྒྱུ། སྣེ་འཁྲིད་སོགས་གནང་བཞིན་ཡོད། ཚོགས་པ་དེར་རྒྱ་གར་བྱང་ཕྱོགས་དང་། ཤར་ཕྱོགས། ནུབ་ཕྱོགས། ལྷོ་ཕྱོགས། བྱང་ཤར། ནུབ་དབུས། རྒྱལ་ས་ལྡི་ལི་བཅས་རྒྱ་གར་ས་ཆ་འདྲ་མིན་ལ་འབྲེལ་མཐུད་ལས་ཁུངས་ཡོད་པ་མ་ཟད། བོད་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་སྡུད་འཛོམས་དང་། ལྷན་ཚོགས། བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ། ཞི་བའི་གོམ་བགྲོད་སོགས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ལས་འགུལ་མང་པོ་ཞིག་སྤེལ་བཞིན་ཡོད། ཁྱེད་རྣམ་པས་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བར་ང་ཚོས་བཀའ་དྲིན་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཞེས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཁྱེད་རྣམ་པའི་རྒྱབ་སྐྱོར་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གསོན་པོར་གནས་ཡོད་པ་ཙམ་མ་ཟད། ཛ་དྲག་ངང་གནས་ཡོད་པ་དང་། སྤྱི་ནོར་༧གོང་ས་༧སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་བཞུགས་པའི་སྐབས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གསལ་རྒྱུར་རྒྱལ་སྤྱིའི་རྒྱབ་སྐྱོར་དགོས་པའི་བརྡ་ལན་ཞིག་ཀྱང་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད།

གཞན་ཡང་རྒྱ་གར་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པས་དེ་རིང་བོད་ཀྱི་འཐབ་རྩོད་ཐོག་སྐུ་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་མཁན་གྱི་མི་སྣ་ཁག་ལ་ཆེ་བསྟོད་འབུལ་རྒྱུའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོར་བཟུང་ནས་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་བོད་དོན་ལྷན་ཚོགས་བསྐོང་ཚོགས་གནང་སྟེ་ལོ་ངོ་ ༦༠ འཁོར་བའི་རྗེས་དྲན་མཛད་སྒོ་གལ་ཆེན་འདི་འདྲ་ཞིག་འཚོགས་པར་ཡི་རངས་བསྔགས་བརྗོད་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་བོད་དོན་ལྷན་ཚོགས་དེ་བཞིན་༧གོང་ས་མཆོག་རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་ཞབས་སོར་འཁོད་མ་ཐག་འཚོགས་ཤིང་། དེ་ཡང་རྒྱ་གར་ནུབ་བྷེང་གྷལ་མངའ་སྡེའི་རྒྱལ་ས་ཀོལ་ཀ་ཊར་རྒྱ་གར་གྱི་རང་དབང་འཐབ་རྩོད་པ་གྲགས་ཅན་སྐུ་ཞབས་ཇཡཱ་པྲ་ཀཱཤ་ན་ར་ཡན་དམ་པ་མཆོག་གིས་གཙོ་སྐྱོང་འོག་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༩ ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༣༠ དང་། ༣༡ བཅས་ཉིན་གཉིས་རིང་འཚོགས་འདུ་བསྐོང་ཚོགས་གནང་ཡོད།

སྐུ་ཞབས་ཇཡཱ་པྲ་ཀཱཤ་ན་ར་ཡན་མཆོག་ནི་རྒྱ་གར་རང་བཙན་འཐབ་རྩོད་པ་ཞིག་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་པ། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་འགོ་འཁྲིད་ཅིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། དམ་པ་ཁོང་གིས་སྤྱི་ཚོགས་ཞབས་ཞུའི་ཕྱག་ལས་གནང་བར་ཆེ་བསྟོད་ཀྱིས་རྒྱ་གར་མི་སེར་གྱི་གཟེངས་རྟགས་མཐོ་ཤོས་བྷཱ་རཏ་རཏྣཱ་ Bharat Ratna award ཐོབ་གནང་ཡོད། ཁོང་ནི་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ལོ་སྟོད་ལ་རྒྱ་དམར་གཞུང་གིས་བོད་ས་བཙན་འཛུལ་བྱེད་འགོ་བཙུགས་པའི་སྐབས་ནས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་སྐོར་གླེང་མཁན་རྒྱ་གར་བ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན། དམ་པ་ཁོང་གིས་རྒྱ་དམར་གཞུང་གིས་བོད་ས་ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་བཙན་འཛུལ་བྱེད་སྐབས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་ངོ་རྒོལ་གྱིས་གསུང་དོན། “བོད་ནང་གི་གནས་སྟངས་དེས་ཨེ་ཤི་ཡའི་མི་མང་སྤྱི་དང་། ལྷག་པར་དུ་ང་ཚོ་རྒྱ་གར་ནང་ལ་སེམས་འཚབ་ཆེན་པོ་སྐྱེ་དགོས་ཀྱི་རེད་ཅེས་གསུངས་གནང་ཡོད།” དེས་མ་ཟད། ཁོང་གིས་བོད་ཡུལ་འདི་ཉིད་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་མིན་པ་དང་། རྒྱ་གར་གྱིས་བོད་ཀྱི་ཚབ་བྱས་ཏེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་དམག་བརྒྱབ་རྒྱུར་འདོད་པ་མེད་ཀྱང་། རང་གི་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་བོད་ལ་རྒྱ་དམར་གྱིས་ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་བཙན་བཟུང་བྱས་པའི་གནས་སྟངས་གང་བྱུང་བའི་ཐོག་རྒྱ་གར་གྱིས་དྲང་པོ་བྱེད་དགོས་སྐོར་ཚོར་ཤུགས་ཆེན་པའི་ཐོག་གསུངས་གནང་ཡོད། གཞན་ཡང་། སྐུ་ཞབས་ཁོང་གིས་རྒྱ་དམར་གྱིས་བོད་ས་ཡོངས་རྫོགས་ཧམ་བཟུང་བྱས་པར་ཞི་རྒོལ་བྱེད་མཁན་གྱི་ཉེས་མེད་བོད་མི་ཁྲི་ཕྲག་མང་པོའི་ཚེ་སྲོག་འཕྲོག་པ་སོགས་ཀྱི་ཛ་དྲག་གི་དོན་རྐྱེན་རྣམས་རྒྱལ་སྤྱིའི་མདུན་དུ་འཁྱེར་ཏེ་འཛམ་གླིང་མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ལ་ཞུ་སྐུལ་གནང་ནས་སྟོབས་ཆེན་རྒྱ་དམར་གཞུང་གི་ཁྲིམས་འགལ་བྱ་སྤྱོད་ལ་མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ངོས་ནས་ཐེ་བྱུས་བྱེད་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཞུ་དགོས་སྐོར་གསུངས་པ་དང་། དེ་བཞིན་ཁོང་གིས་གསུང་དོན། “རང་དབང་ལ་དགའ་བའི་མི་སྒེར་ཚང་མས་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་དྲང་པོ་ཤོད་ཐུབ་དགོས། བྱས་ཙང་ང་ཚོས་དམའ་མཐར་ཡང་ཁྱིམ་མཚེས་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཉམ་ཆུང་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བཙན་དབང་ཐོག་རང་དབང་འཕྲོག་ཡོད་པ་ཁས་ལེན་གཙང་མ་བྱེད་དགོས། ང་ཚོས་གཡོ་འགུལ་སྤུ་ཙམ་མེད་པའི་ཐོག་ནས་དམར་ཤོག་གི་གཡོ་བྱུས་རྫུན་རྐུབ་བརྟོལ་དགོས།” ཞེས་དང་། དེ་བཞིན་བོད་ནི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་ནས་རྗེས་ལུས་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་ཡང་། རྒྱལ་ཁབ་སུ་ཞིག་ལའང་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ཞིག་ཡར་རྒྱས་གཏང་རྒྱུར་བཙན་འགེལ་བྱ་རྒྱུའི་ཐོབ་ཐང་མེད་སྐོར་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཚང་མར་སོ་སོའི་འཚོ་བ་སྐྱེལ་སྟངས་ཐོག་གདམ་ཁ་བྱ་རྒྱུའི་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པ། དེར་བརྟེན་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་དང་། དམིགས་བསལ་རྒྱ་གར་ངོས་ནས་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བཙན་འཛུལ་བྱུང་བའི་ཉམ་ཆུང་རྒྱལ་ཁབ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་ཏེ། སླད་ཕྱིན་གདུག་རྩུབ་དང་། བཙན་འཛུལ་དེ་འཛམ་གླིང་གི་རླབས་རྒྱུན་དུ་མི་འགྱུར་བ་བྱ་དགོས་པ་ནི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ཡིན་སྐོར་གསུངས་གནང་ཡོད། སྐུ་ཞབས་ཇཡཱ་ པྲ་ཀཱཤ་ ན་ར་ཡན་མཆོག་གི་སེམས་ཤུགས་དང་ལྷག་བསམ་གཡོ་བ་མེད་པའི་འོག ཀོལ་ཀ་ཊར་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཡོངས་བོད་དོན་ལྷན་ཚོགས་འཚོགས་པར་བརྟེན། ད་ཆ་རྒྱ་གར་ནང་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པ་གྲངས་ལས་འདས་པ་ཞིག་བཙུགས་ཐུབ་ཡོད་པ་དང་། ཚོགས་པ་དེ་དག་གིས་འབད་བརྩོན་ལྷོད་མེད་ཀྱིས་ལས་འགུལ་རིམ་པ་སྤེལ་ཏེ་བོད་ཀྱི་བདེན་པའི་འཐབ་རྩོད་ཐོག་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བཞིན་ཡོད།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༩ ལོར་ཀོལ་ཀ་ཊའི་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་གི་གྲོས་ཆོད་ནང་། རྒྱ་དམར་གྱིས་བཙན་འཛུལ་འོག་དཀའ་སྡུག་ཚད་མེད་མྱོང་ཡོད་པའི་བོད་མིར་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་དང་། བོད་དང་རྒྱ་ནག་དབར་གྱི་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་ཞེས་པ་དེ་རྒྱ་ནག་དམར་ཤོག་གིས་བཙན་ཤེད་དང་གནོན་ཤུགས་འོག་བཞག་པ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། ༧གོང་ས་མཆོག་དང་། བོད་མི་ཁྲི་ཚོ་བརྒྱད་ཙམ་རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་ཕེབས་དགོས་བྱུང་སྐོར་སོགས་ཁ་གསལ་འཁོད་ཡོད་པ་མ་ཟད། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་མ་བསྐུལ་དང་བླངས་ཐོག་༧གོང་ས་མཆོག་དང་། བོད་མི་ཁྲི་ཚོ་བརྒྱད་ཙམ་ལ་རྒྱ་གར་ནང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྐྱབས་བཅོལ་གནང་བར་བསྔགས་བརྗོད་ཞུས་གནང་ཡོད། ཀོལ་ཀ་ཊའི་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་ ༡) འཛམ་གླིང་སྤྱི་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཨེ་ཤི་ཡ་དང་། ཨ་ཕི་རི་ཀའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་བསམ་ཚུལ་ཁག་སླེབས་ཐུབ་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དང་། ༢) བོད་ནང་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་རྡོག་རོལ་བཏང་བ། དཔེར་ན་དགོན་སྡེ་གཏོར་བཤིག་སོགས་ཀྱི་སྙན་ཐོ་འགོད་རྒྱུར་བར་གནས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་ཆུང་ཞིག་འཛུགས་རྒྱུའི་གྲ་སྒྲིག་བྱ་རྒྱུ། སོགས་གཞན་དམིགས་ཡུལ་བཅས་ཀྱི་ཆེད་སྐབས་དེའི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་ཚོགས་གཙོ་སྐུ་ཞབས་ཇཡཱ་ པྲ་ཀཱཤ་ ན་ར་ཡན་མཆོག་ལ་ཨ་ཕི་རི་ཀ་དང་ཨེ་ཤི་ཡའི་བོད་དོན་ལྷན་ཚོགས་Afro-Asian Committee on Tibet འཛུགས་རྒྱུའི་འགན་དབང་སྤྲད་གནང་ཡོད། སྐུ་ཞབས་ཇཡཱ་པྲ་ཀཱཤ་ན་ར་ཡན་མཆོག་དང་ལྷན། སྐུ་ཞབས་ཨེཇ་ཨར་པ་ཊཡེ་ལ་ (Shri.H.R.Patiala) མཆོག སྐུ་ཞབས་སོང་ར་གྷུ་ Shri.Song Raghu མཆོག་བཅས་ལ་ཨ་ཕི་རི་ཀ་དང་ཨེ་ཤི་ཡའི་བོད་དོན་ལྷན་ཚོགས་དེ་བརྒྱུད་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་སླེབས་ཐབས་དང་། བོད་མི་དང་། བོད་ཀྱི་རྩ་དོན་ཐོག་རྒྱབ་སྐྱོར་གང་མང་ཐོབ་ཐབས་ཡོང་བ་བྱ་རྒྱུ་བཅས་ཀྱི་ལས་འགན་སྤྲད་ཡོད། ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ ཟླ་ ༤ པའི་ནང་སྐུ་ཞབས་ཇཡཱ་ པྲ་ཀཱཤ་ ན་ར་ཡན་མཆོག་གིས་རྒྱལ་ས་ལྡི་ལིར་ཚོགས་ཆེན་ཞིག་བསྐོང་ཚོགས་གནང་ཞིང་། སྐབས་དེར་བོད་ནང་གི་ཛ་དྲག་གནས་སྟངས་འཛམ་གླིང་ཐོག་ཁྱབ་བསྒྲགས་དང་། ཚོགས་ཆེན་དེའི་ཐོག་ཨ་ཕི་རི་ཀ་དང་ཨེ་ཤི་ཡའི་བོད་དོན་ལྷན་ཚོགས་བཙུགས་གནང་ཡོད། དེ་བཞིན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༠ ནང་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་འདུའི་ World Assembly ཐོག་བོད་དོན་ཞུ་སྐུལ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་ཐབས་སླད་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་སྐུ་ཚབ་ཨ་རིའི་གྲོང་ཁྱེར་ནེའུ་ཡོག་ཏུ་བཏང་གནང་ཡོད། སྐུ་ཞབས་ཇཡཱ་ པྲ་ཀཱཤ་ ན་ར་ཡན་མཆོག་གིས་བོད་ཀྱི་བདེན་པའི་འཐབ་རྩོད་ལ་ལྷག་བསམ་གཡོ་བ་མེད་པའི་ཐོག་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བ་ནི་ང་ཚོར་ཤིན་ཏུ་བཀའ་དྲིན་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་དང་། ང་ཚོར་གྲོགས་པོ་ངོ་མ་ཁོང་ལྟ་བུ་ཞིག་བྱུང་བ་ནི་བསོད་ནམས་ཆེན་པོ་ཡིན།

གཞན་ཡང་བོད་མི་རྣམས་ལ་རྒྱ་གར་གྱི་རླབས་ཆེན་དབུ་འཁྲིད་མང་པོས་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བ་ནི་དགའ་སྤོབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང་དེ་རིང་དུས་ཚོད་ཀྱི་རྐྱེན་པས། ངས་དེའི་ཁྲོད་ནས་འགའ་ཞིག་གི་མཚན་སྨོས་ན། སྐུ་ཞབས་རཱཇེནྡྲ་པྲཱ་སཱད་(Shri. Dr. Rajendra Prasad )མཆོག་དང་། སྐུ་ཞབས་སར་ཌར་པཱ་ཊེལ་ (Shri. Sardar Vallabhai Patel) མཆོག སྐུ་ཞབས་རམ་མ་ནོ་ཧར་ལོ་ཧིཡ་ (Shri. Dr. Ram Manohar Lohia) མཆོག སྐུ་ཞབས་ཨཅྰརྱུ་ཇེ་བྷི་ཀིརི་པ་ལ་ནི་ (Shri. Acharya J.B. Kripalani)མཆོག སྐུ་ཞབས་པན་ཌི་དྷིན་དྷ་ཡལ་ཨུ་པ་དྷ་ཡ་ (Shri. Pandit Deen Dayal Upadhaya) མཆོག  སྐུ་ཞབས་བྷིམ་རའོ་ ཨམ་བྷེ་ཊི་ཀར་ (Shri. Baba Saheb Dr. Bhim Rao Ambedkar) མཆོག སྐུ་ཞབས་ཨེམ་ཝི་ཀ་མ་ཏི་ (Shri. M.V. Kamath) མཆོག སྐུ་ཞབས་ཨ་ཤོག་མེ་ཐ་ (Shri. Ashok Mehta) མཆོག སྐུ་ཞབས་ཨེམ་སི་ཅག་ལ་ (Shri. MC Chakla) མཆོག སྐུ་ཞབས་ཨ་ཊལ་བྷི་ཧཱ་རི་བྷ་ཇི་པ་ཡེ་ (Shri. Atal Bihari Vajpayee) མཆོག སྐུ་ཞབས་ཇོར་ཇ་ཕར་ནན་ཌེས་ (Shri. George Fernandes) མཆོག་བཅས་དང་། གཞན་མི་སྣ་མང་དག་ཅིག་གིས་རྒྱ་གར་གྲོས་ཚོགས་ཕྱི་ནང་གཉིས་སུ་རྒྱ་དམར་གྱིས་ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་བོད་ས་དབང་སྒྱུར་བྱས་པའི་སྐོར་གསལ་པོར་བརྗོད་ཡོད། ཡིད་སྐྱོ་བ་ཞིག་ལ་གོང་གི་ང་ཚོའི་གྲོགས་པོ་ཡག་པོ་རྣམས་ད་ཆ་ང་ཚོ་དང་མཉམ་དུ་བཞུགས་མེད་ཀྱང་། ང་ཚོ་བོད་པའི་མི་རབས་གསར་པ་ཚོས་ཁོང་རྣམས་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་དང་། རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བ་རྣམས་དུས་ནམ་ཡང་བརྗེད་མེད་པ་དང་། ཁོང་རྣམས་གང་མགྱོགས་སྐྱེ་བར་ལེན་རྒྱུར་སྨོན་འདུན་ཞུ་བཞིན་ཡོད།

གོང་གསལ་ཕུལ་བྱུང་གི་དབུ་འཁྲིད་རྣམ་པའི་བཀའ་དྲིན་དང་། ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་དགོངས་བཞེས་འོག་ང་ཚོའི་བློས་འགེལ་ཐུབ་པའི་རྒྱ་གར་གྱི་གྲོགས་པོ་རྣམ་པས་དུས་ད་བར་མུ་མཐུད་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གསལ་ཐབས་སླད་རྒྱབ་སྐྱོར་ཤུགས་ཆེ་གནང་བཞིན་ཡོད། ཁྱེད་ཚོའི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་བོད་ཀྱི་འཐབ་རྩོད་ཀྱི་ནུས་པ་སྔར་ལྷག་ཆེ་བའི་ཐོག་ནས་འཛམ་གླིང་གི་སྟོབས་ཆེན་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་ལ་ཁ་གཏད་གཅོག་བཞིན་ཡོད། འདས་པའི་ལོ་ངོ་དྲུག་ཅུའི་ནང་རྒྱ་གར་གྱི་གྲོགས་པོ་ཚང་མས་རྒྱབ་སྐྱོར་བརྟན་པོ་གནང་མེད་ན། ང་ཚོའི་གནད་དོན་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྡིངས་ཆའི་ཐོག་ད་ལྟའི་གནས་ཚད་ལ་སླེབས་མི་སྲིད་པ་མ་ཟད། མུ་མཐུད་གསོན་པོར་ཀྱང་གནས་མི་སྲིད། ང་ཚོར་དཀའ་སྡུག་ཆེ་བའི་དུས་སུ་རྒྱ་གར་གཞུང་མང་གིས་རྒྱ་གར་ནང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྐྱབས་བཅོལ་གནང་སྟེ། བོད་པའི་སྐད་ཡིག་དང་། ཆོས། རིག་གཞུང་བཅས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུའི་རང་དབང་ཆ་ཚང་གནང་བ་བཅས་ལ་ང་ཚོས་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། རྒྱ་གར་ནི་ང་ཚོའི་ཁྱིམ་ཚང་གཉིས་པ་ལྟ་བུ་དང་། རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ང་ཚོར་ཉེན་ཁ་མེད་པའི་སྲུང་སྐྱོབ་གནང་བ་བཅས་རྒྱ་གར་གཞུང་མང་གཉིས་ནི་བོད་པའི་མི་རབས་རྒན་གཞོན་བཅས་ཚང་མར་ནམ་ཡང་བཀའ་དྲིན་ཆེན་པོ་ཡིན།

ཕྱི་ལོ་ ༡༩༧༠ རྗེས། སྤྱི་ནོར་༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གི་རླབས་ཆེན་གྱི་དགོངས་བཞེས་འོག་བོད་རིགས་མི་མང་གིས་གཉིས་སྨན་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་སྲིད་བྱུས་གཏན་འབེབས་གནང་བ་ཞིག་དང་། རྒྱ་ནང་གཞུང་དང་ལྷན་ཞི་བའི་གྲོས་མོལ་བརྒྱུད་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་གསལ་ཐབས་བྱ་རྒྱུར་༧གོང་ས་མཆོག་དང་། བོོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ནི་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་ཡིན། ང་ཚོས་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀའི་མི་མང་གི་ཁེ་ཕན་ཆེད་གཉིས་སྨན་དབུ་མའི་ལམ་གྱི་སྲིད་བྱུས་བཟུང་སྟེ་རྒྱ་རིགས་མཉམ་དུ་སྡོད་ཐབས་བྱེད་བཞིན་ཡོད། ཁྱེད་རྣམ་པས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་བཞིན་པའི་སྲིད་བྱུས་དང་། རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་༧གོང་ས་མཆོག་གི་སྐུ་ཚབ་བམ་བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་དང་ལྷན་གྲོས་མོལ་དགོས་པའི་ཞུ་སྐུལ་མུ་མཐུད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དེ་ནི་བོད་རྒྱ་གཉིས་ཀའི་མི་མང་ལ་ཁེ་ཕན་ཡོད་པ་ཞིག་དང་། དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་དང་མཐུན་པའི་སྲིད་བྱུས་ཤིག་ཡིན།

ཁྱེད་རྣམ་པས་ཚོགས་འདུ་འདིའི་ཐོག་མཉམ་ཞུགས་གནང་བ་དེས་ང་ཚོའི་གནད་དོན་མ་གསལ་བར་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་རྒྱུའི་དམ་བཅའ་བརྟན་པོ་ཡོད་པ་ར་སྤྲོད་གསལ་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ང་ཚོས་ཁྱེད་རྣམས་ཚང་མར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་མ་ཟད། ཁྱེད་རྣམ་པས་ང་ཚོར་མུ་མཐུད་ནས་སྔར་ལྷག་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་རོགས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཁྱེད་རྣམས་ཐག་རིང་ནས་ཀོལ་ཀ་ཊར་ཕེབས་པར་ངས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་དང་། ང་ཚོའི་ཡུན་རིང་གི་གྲོགས་པོ་དང་། རྒྱ་གར་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པའི་ཚོགས་གཙོ་སྐུ་ཞབས་རིན་ཆེན་མཁའ་འགྲོ་ཁེར་མི་མཆོག་གིས་གཙོས་ཕྱག་སྦྲེལ་རྣམ་པས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་དུས་ཚོད་འདིར་ཚོགས་ཆེན་གལ་ཆེ་འདི་འདྲ་ཞིག་གོ་སྒྲིག་ཞུས་པར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན་ཞེས་གསུངས་འདུག

དེ་བཞིན་མཛད་སྒོའི་ཐོག་ཏུ་ནུབ་བྷེང་གཱལ་མངའ་སྡེའི་སྲིད་སྐྱོང་དང་། རྒྱ་གར་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པའི་ཚོགས་གཙོ་སོགས་ཀྱིས་གསུང་བཤད་གནང་འདུག མཛད་སྒོ་གོ་སྒྲིག་བྱེད་མཁན་རྒྱ་གར་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པ་ཡིན་འདུག །

གསར་འགོད་པ་སྐལ་བཟང་དོན་གྲུབ།